Τα Σελτία καιρού και η Αριστερά!

ΔΕΛΤΙΟ ΚΑΙΡΟΥ

του Λευτέρη Ριζά

       Όταν διαβάζω τις ανακοινώσεις, τις καταγγελίες ή τα έντυπα της αριστεράς όπου μας λένε τα ίδια και τα ίδια: «Δίνουν τη χαριστική βολή στην Κοινωνική Ασφάλιση», παραδίνουν τα δάση στο κεφάλαιο, περιορίζουν τις δημοκρατικές κατακτήσεις κλπ κλπ, έχω την αίσθηση ότι ακούω «Δελτίο Καιρού»:έρχονται βροχές και καταιγίδες, χαμηλό βαρομετρικό κλπ.

      

       Όταν μας τα λέει αυτά ο μετεωρολόγος, όσο και ας μας τρομάζουν τα λεγόμενα του μπορούμε να κάνουμε κάτι ώστε να μην συμβούν αυτά τα ακραία καιρικά φαινόμενα; Όχι. Μόνο να πάρουμε κάποια μέτρα ώστε να μην υποστούμε  όση ζημιά κουβαλάνε.

   Στην πολιτική, όμως, δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε το ίδιο. Δεν πρέπει να μας αρκεί η καταγγελία αυτών που μας ετοιμάζουν. Ούτε οι κατάρες. Πρέπει να μας απασχολεί όχι μόνο  πως θα αντικρούσουμε την επιδρομή αλλά και το πώς θα περάσουμε στην αντεπίθεση ώστε να διασφαλίσουμε και τα κέρδη μας από την επιτυχημένη άμυνα μας.

   

 Έχω επίσης την εντύπωση ότι η σύμπασα αριστερά μας δεν θέλει να ασχοληθεί με ένα κεφαλαιώδες, θεμελιακό, πρόβλημα, που έχει σχέση με αυτή την επίθεση τσουνάμι που δέχονται σήμερα οι λαοί από την πλευρά του κεφαλαίου και του ιμπεριαλισμού. Ποιο είναι αυτό; Γιατί και πώς απέτυχαν ΟΛΕΣ οι μέχρι τώρα προσπάθειες των λαών – των εργατικών τάξεων, των αγροτών, των καταπιεζόμενων από την αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμό – για τη δημιουργία καλύτερων κοινωνιών, για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό τους.

       Η γενική και γενικευμένη επίθεση που έχουν εξαπολύσει παγκόσμια οι δυνάμεις του κεφαλαίου, του ιμπεριαλισμού, τα τελευταία χρόνια και που εμείς – η αριστερά – για να παίρνουμε θάρρος την αποκαλούμε «κρίση του καπιταλισμού» - έχει σχέση με την έλλειψη ικανότητας των «επαναστατικών τάξεων» να δημιουργήσουν μια άλλη, σύμφωνη με τα συμφέροντα τους, κοινωνία ή δεν έχει;  

  Εδώ θα παραθέσω, για άλλη μια φορά, μια προειδοποίηση του Λένιν, που έχω την εντύπωση ότι ελάχιστα έχει σχολιαστεί. Στην Ελλάδα, ίσως και καθόλου:

«Θα ήταν λάθος να νομίζει κανείς πως οι επαναστατικές τάξεις έχουν πάντα αρκετή δύναμη για να πραγματοποιήσουν την επανάσταση, όταν αυτή η επανάσταση έχει ωριμάσει πέρα για πέρα λόγω των συνθηκών της κοινωνικό-οικονομικής εξέλιξης. Όχι, η ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι συγκροτημένη τόσο έλλογα και τόσο ‘‘βολικά’’ για τα πρωτοπόρα στοιχεία. Η επανάσταση μπορεί να ωριμάσει ενώ οι δυνάμεις των επαναστατών δημιουργών αυτής της επανάστασης μπορεί να φανούν ανεπαρκείς για την επιτέλεσή της – τότε η κοινωνία σαπίζει, κι αυτό το σάπισμα παρατείνεται κάποτε για ολόκληρες δεκαετίες» (βλ. Άπαντα Λένιν, τόμος 9, σελ. 354, «Η τελευταία λέξη της ‘‘ισκρικής’’ τακτικής», ΚΕ του ΚΚΕ, εκδ. 1956).

Ποια επί μέρους προβλήματα / ερωτήματα αναδεικνύονται μέσα σε αυτό το απόσπασμα / προειδοποίηση του Λένιν;

Πρώτον οι επαναστατικές τάξεις – όχι οι «πρωτοπορίες» τους, αλλά οι τάξεις -  δεν έχουν πάντα τη δύναμη να πραγματοποιήσουν την επανάσταση, όσο και εάν αυτή έχει ωριμάσει πέρα για πέρα λόγω συνθηκών κοινωνικο-οικονομικής εξέλιξης. Βέβαια αν οι επαναστατικές τάξεις δεν έχουν τη δύναμη για την επανάσταση, τότε αυτή δεν έχει ωριμάσει όσο και αν αυτό μας λένε τα φουγάρα, οι μηχανές κλπ, οι λεγόμενοι «υλικοί της όροι». Χωρίς την ωρίμανση των υποκειμενικών όρων καμιά επανάσταση ποτέ στο παρελθόν και ούτε βέβαια και στο μέλλον θα μπορέσει να επιτύχει. Ισχύει, όμως, και το αντίθετο. Δεν αρκεί μόνο η θέληση των επαναστατικών τάξεων για να πραγματοποιήσουν με επιτυχία την επανάσταση. Πρέπει να συντρέχουν και οι υλικές προϋποθέσεις που θα στηρίξουν το εγχείρημα τους.

Από τι, όμως, εξαρτάται η ύπαρξη ή όχι αυτής της δύναμης που είναι αναγκαία για την πραγματοποίηση της επανάστασης από τις επαναστατικές τάξεις; Εδώ σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Που βέβαια πρέπει να ξεκινήσει από το ποια ή ποιες μπορούμε να θεωρούμε και να αποκαλούμε «επαναστατικές τάξεις». Δηλαδή πρέπει να εξετάσουμε ποιες είναι και γιατί επαναστατικές τάξεις. Κι ακόμα αν σήμερα υπάρχουν τέτοιες ή τέτοια.   

Η ανάγκη για μια επανάσταση, για μια εκ βάθρων αναδόμηση της κοινωνίας να γίνεται ορατή κάθε ημέρα και περισσότερο. Να αισθανόμαστε πράγματι ότι η κοινωνία σαπίζει. Όπως το αισθανόμαστε σήμερα. Όχι μόνο η Ελλάδα περνάει αυτά που περνάει. Αλλά όλος ο πλανήτης φαίνεται να βυθίζεται σ’ ένα φρικιαστικό βούρκο και αδιέξοδο: πόλεμοι παντού, ηθική διαφθορά παντού, οικολογική υποβάθμιση παντού. Κι όμως δεν μπορούμε να διακρίνουμε πουθενά ένα καθαρό φώς ελπίδας.

Αυτή η σήψη της κοινωνίας, για την οποία μιλούσε ο Λένιν, μπορεί να παραταθεί για δεκαετίες εφόσον οι επαναστατικές δυνάμεις δεν είναι ικανές να αναλάβουν την πρωτοβουλία να βγάλουν την κοινωνία από τη σήψη. Όχι μόνο να προτείνουν ένα νέο υπόδειγμα οργάνωσης της κοινωνίας αλλά και να το υλοποιήσουν.

Η λεγόμενη «κρίση της αριστεράς» - ή και για πολλούς πιο τολμηρούς «κρίση του μαρξισμού» - έχει σχέση με αυτό το ζήτημα: το ποια είναι σήμερα – η ποια μπορεί να είναι πιθανώς αύριο – εκείνη η επαναστατική τάξη που θα αναλάβει το τιτάνιο έργο επανασυγκρότησης του όλουκοινωνικο-οικονομικού οικοδομήματος.

Στην αριστερή παράδοση – την κομμουνιστική ιδιαίτερα μια και οι σοσιαλιστές/ σοσιαλδημοκράτες την είχαν εγκαταλείψει πριν πολλά χρόνια – αυτή η τάξη ήταν η εργατική. Όλη μαρξιστική-λενινιστική διδασκαλία, συμπεριλαμβανομένων του Μάο, του Τρότσκυ, της Λούξεμπουργκ, του Γκράμσι κλπ αυτό βεβαιώνει σε κάθε φράση της. Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να στρέψουμε την προσοχή μας, την αναζήτηση της αιτίας των πολλών αποτυχιών ακριβώς προς τα εκεί. Το ρόλο και την ικανότητα της εργατικής τάξης να φέρει σε πέρας τόσο το «γκρέμισμα» του παλιού κόσμου όσο, κι εδώ ακόμη περισσότερο, τη δημιουργία ενός άλλου, νέου κόσμου. Απαλλαγμένου από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, έθνους από έθνος κλπ.

Αυτό που είχαν πει οι Μαρξ και Ένγκελς, ότι δηλαδή «η απελευθέρωση της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας της εργατικής τάξης», είναι πέρα για πέρα σωστό και επιβεβαιωμένο. Καμιά άλλη τάξη – ούτε πρωτοπορία – δεν κατάφερε – ακόμα κι αν πραγματικά  το ήθελε – να  ελευθερώσει την εργατική τάξη. Αν δεν το θέλει η ίδια και δεν το μπορέσει η ίδια, τίποτα δεν πρόκειται να γίνει. Όπως μέχρι τώρα τελικά δεν έγινε.  Και μην ξεχνάμε ότι στην προσπάθεια της να απελευθερώσει τον εαυτό της από τα δεσμά της εκμετάλλευσης και καταπίεσης – από τις αιτίες της αλλοτρίωσης της – θα απελευθερώσει όλη την κοινωνία, όλη την ανθρωπότητα από την καταστροφή στην οποία της οδηγεί η διάσπαση της σε τάξεις. Συνεπώς από την ίδια την ταξική πάλη. Κάτι που μπορεί μονάχα να πραγματοποιηθεί τελικά με την πραγματική κατάργηση των τάξεων. Λέω «πραγματική» για να τη διαχωρίσω από τη ρητορική του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και της φασιστικής βίας.      

Το ερώτημα είναι λοιπόν αν μπορεί η εργατική τάξη να απελευθερώσει η ίδια τον εαυτό της – και συνεπώς και την κοινωνία από την εκμετάλλευση, καταπίεση, αλλοτρίωση, κλπ. Να οδηγήσει δηλαδή στην αταξική κοινωνία. Δευτερευόντως  δε, αν και  πως μπορούν τα πιο ανοιχτόμυαλα, τα πιο επαναστατικά στοιχεία των άλλων τάξεων να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια της εργατικής τάξης, χωρίς να την υποκαταστήσουν και χωρίς να εκμεταλλευτούν τους αγώνες της για να έρθουν αυτά στην εξουσία. Συνδεδεμένο με αυτό το ερώτημα είναι και το τι σημαίνει ή τη εννοούμε, όταν μιλάμε για «απελευθέρωση» της εργατικής τάξης και τις συνακόλουθες με αυτή «απελευθερώσεις».

Δεν έχω σκοπό να εξαντλήσω το θέμα αυτό εδώ και τώρα. Το ανοίγω. Εγώ θα επανέλθω σε αυτό – ας μου επιτραπεί ύστερα από ολιγοήμερες διακοπές. Αλλά πιστεύω ότι σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να προσέλθουν και άλλοι. Ιδίως όσοι – και δεν είναι καθόλου λίγοι – συζητούν σε παρέες αυτά τα τόσο σοβαρά ζητήματα.

Έτσι θα πάψουμε κάποια στιγμή να μένουμε ικανοποιημένοι με τα καθημερινά «Δελτία καιρού» με τα οποία μας βομβαρδίζουν τα γραφειοκρατικά επιτελεία μιας αριστεράς που ενδιαφέρεται περισσότερο ή ακόμα και αποκλειστικά με το πώς θα αναγνωριστεί ως οργανικό κομμάτι της αστικής εξουσίας.