Κακή ηγεσία και τα χαρακτηριστικά του κακού ηγέτη!

Και εκεί που πηγαίνουν όλα καλά, υπάρχει μια ροή και κυλούν όλα ήρεμα, σκάει κάτι νέο που απειλεί την ομαλή ροή των πραγμάτων.

Και μερικές φορές δεν την απειλεί απλά, αλλά την καταστρέφει. Και όχι μόνο την ροή. Την ίδια την υπόσταση την δικιά σου, της προσωπικότητάς σου, της επιχείρησής σου και όσων θέλεις να είναι σε καλή κατάσταση. Τότε είναι που καταλαβαίνεις ότι χρειάζεται να αντιμετωπίσεις μια κρίση. 

Τότε θα αποδείξεις πόσο καλός ή κακός ηγέτης είσαι. Αλλά αν ήσουν καλός, θα είχες προλάβει την κρίση, διαφορετικά ανήκεις στην κατηγορία των κακών ηγετών που ασκούν κακή ηγεσία. Ας γνωρίσουμε λοιπόν επιγραμματικά την "Κακή ηγεσία και τα χαρακτηριστικά του κακού ηγέτη"

Πολύς λόγος γίνεται, και απόλυτα δικαιολογημένα μάλιστα, για τον τρόπο άσκησης εξουσίας και κυρίως για τις διαχειριστικές και για τις ηγετικές ικανότητες κάθε επικεφαλής σχηματισμού, φορέα κλπ. Ακολουθούν μικρά επιλεγμένα αποσπάσματα  από το βιβλίο του Γιώργου Μεντζελίδη* με τίτλο «Ομάδα & Ηγεσία στην εργασία» (εκδόσεις OWNBOOKS, 2016).

1. Κακή Ηγεσία

Μελετώντας το θέμα της ηγεσίας συνολικά, οι ειδικοί αγνόησαν γενικά την έννοια της κακής ηγεσίας. Αυτό ήταν και παραμένει ένα παράδοξο. Η απουσία εκτεταμένης έρευνας γύρω από την κακή ηγεσία έρχεται σε έντονη αντίθεση με την ογκωδέστατη βιβλιογραφία γύρω από το πώς να γίνει κανείς ένας εξαιρετικός αρχηγός. Το να εξαιρέσει κανείς την κακή ηγεσία από τη συζήτηση είναι μάλλον παραπλανητικό και ισοδυναμεί με το παράδειγμα μιας ιατρικής σχολής που θα ισχυριζόταν ότι διδάσκει για την υγεία, ενώ αγνοεί την ασθένεια. Σήμερα υποστηρίζεται ότι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να είναι ηγέτες και το να είναι κανείς ηγέτης απαιτεί να είναι ένας άνθρωπος ικανός και με χαρακτήρα.

Τι γίνεται όμως αν ο ηγέτης, δεν έχει εκπαιδευτεί στο πώς να είναι ένας «καλός ηγέτης». Εδώ θα εκθέσουμε τις κυριότερες  κατηγορίες και τις ενδείξεις της κακής ηγεσίας και, προκειμένου να το επιτύχουμε αυτό, είναι καλύτερα να προετοιμάσουμε τους αναγνώστες για την αναπόφευκτη εκείνη στιγμή που θα χρειαστεί να έρθουν αντιμέτωποι με την κακή ηγεσία στη ζωή τους.

2. Τι είναι ηγέτης;

Οι ηγέτες είναι άνθρωποι που λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό της ομάδας τους. Ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιχείρησης, υπάρχει σχεδόν πάντοτε σε αυτή κάποιος αρχηγός. Σε αυτό το πλαίσιο η ηγεσία/αρχηγία απαιτεί ακολούθους. Ηγέτες/αρχηγοί δεν υπάρχουν αν δεν βρίσκονται άλλοι να τους ακολουθήσουν. Επιπλέον η καλή ηγεσία μπορεί να ανατραπεί από κακούς ακολούθους και οι καλοί ακόλουθοι δεν έχουν καμία αξία χωρίς καλή ηγεσία. Οι κακοί ηγέτες και οι κακοί ακόλουθοι συνήθως συμβαδίζουν, παρόλο που οι πρώτοι διαδραματίζουν συχνά καταλυτικό ρόλο για τους τελευταίους. Για να κατανοήσουμε τη σχέση μεταξύ κακού ηγέτη και κακών ακολούθων, θα πρέπει πρώτα να προσδιορίσουμε την έννοια του κακού ηγέτη. Σύμφωνα με τον Kellerman, υπάρχουν  διαφορετικοί τύποι κακού ηγέτη.Ας δούμε μερικούς από αυτούς;

3. Τύποι Κακού Ηγέτη

* Μη Ικανός

Ο αρχηγός και τουλάχιστον ορισμένοι ακόλουθοι δεν διαθέτουν τη θέληση ή τις δεξιότητες (ή και τα δύο) για να είναι αποτελεσματικοί. Οποιοδήποτε κι αν είναι το πρόβλημα, η έλλειψη ικανότητας του αρχηγού θα έχει αρνητική επίπτωση στην ομάδα. Ορισμένοι ακόλουθοι μπορεί να εκμεταλλευτούν την ανικανότητα του ηγέτη, ενώ άλλοι μπορεί να μην έχουν καλή απόδοση, απλώς επειδή ο αρχηγός δεν είναι σε θέση να τους εμπνεύσει να κάνουν το καλύτερο που μπορούν. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι εκείνο μιας δυσλειτουργικής ομάδας, η οποία επιτυγχάνει μόνο λίγους στόχους.

* Άτεγκτος/Αυστηρός/Άκαμπτος

Ο ηγέτης και τουλάχιστον ορισμένοι από τους ακολούθους είναι σκληροί και ανυποχώρητοι. Σε αντίθεση με τους μη ικανούς ηγέτες, οι σκληροί είναι ικανοί να κάνουν ό,τι χρειάζεται για την επιτυχία της ομάδας. Στην περίπτωση ενός σκληρού αρχηγού, το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι ο αρχηγός δεν είναι διατεθειμένος να προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες για την επιτυχία της ομάδας. Το κλειδί στον διαρκώς εξελισσόμενο ρόλο του ηγέτη βρίσκεται πάντοτε στην κατανόηση των αναγκών της ομάδας από τον αρχηγό, προκειμένου να αποδώσει. Έτσι, αρχηγοί που δεν είναι πρόθυμοι να προσαρμοστούν και να εξελιχθούν συνιστούν σημαντική απειλή για την επιτυχία της ομάδας. Η απροθυμία αλλαγής μπορεί να αποτελέσει ελκυστικό χαρακτηριστικό για ορισμένους ακολούθους και μπορεί να οδηγήσει ολόκληρη την ομάδας προς λύσεις που στερούνται πλήρως φαντασίας/δημιουργικότητας και είναι αντιπαραγωγικές.

* Μη εγκρατής, χωρίς αυτοέλεγχο

Ο αρχηγός στερείται αυτοελέγχου και υποβοηθείται και υποθάλπεται από ακολούθους που δεν είναι πρόθυμοι να παρέμβουν αποτελεσματικά. Ακόμα και ο πιο ταλαντούχος αρχηγός μπορεί να οδηγήσει μια ομάδα σε προβλεπόμενη καταστροφή λόγω απουσίας ελέγχου. Ένας τέτοιος αρχηγός μοιάζει με ένα χαρισματικό παιδί που δεν είναι σε θέση να ελέγξει τις βασικές του επιθυμίες, και ως εκ τούτου να επιτύχει τους υψηλότερους στόχους της ομάδας. Η θέση εξουσίας του ηγέτη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την ικανοποίηση των προσωπικών επιθυμιών του. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι ισοπεδωτικό για την ομάδα μέσα από την απώλεια χρόνου και προσπάθειας σε πράγματα που δεν συνδέονται με τον τελικό στόχο.

* Ανάλγητος

Ο αρχηγός και τουλάχιστον ορισμένοι από τους ακολούθους του είναι άστοργοι ή αγενείς. Η κατανόηση, η στήριξη και η ενσυναίσθηση προς τα μέλη της ομάδας είναι τα στοιχεία που οδηγούν στην εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη είναι σημαντική για την περίπτωση που τα μέλη μια ομάδας θέλουν να αισθάνονται άνετα, όντας ανοιχτά, ακόμα και εκτεθειμένα το ένα στο άλλο σε σχέση με τις αποτυχίες, τις αδυναμίες ή ακόμα και τους φόβους τους. Οι ομάδες πρέπει να μπορούν να προοδεύουν. Ένας καλός ηγέτης πρέπει να θέτει την απόδοση της ομάδας σε προτεραιότητα. Ένας ανάλγητος αρχηγός θα καταστρέψει οποιαδήποτε καλή θέληση υπάρχει ανάμεσα στα μέλη της ομάδας, οδηγώντας σε σημαντική διάλυση της εμπιστοσύνης. Το αποτέλεσμα είναι ότι συχνά κανείς δεν είναι πρόθυμος να διακινδυνεύσει ή να προτείνει νέες ιδέες από φόβο μήπως ο αρχηγός (ή ολόκληρη η ομάδα) αντιδράσουν με περιφρόνηση ή περιπαιχτικά.

* Διεφθαρμένος

Ο αρχηγός και τουλάχιστον ορισμένοι από τους ακολούθους ψεύδονται  ή εξαπατούν . Οι αρχηγοί ηγούνται δίνοντας το παράδειγμα.. Το χειρότερο σενάριο είναι ότι άλλα μέλη της ομάδας μπορεί να θελήσουν να καταφύγουν σε παρόμοιες συμπεριφορές με εκείνη του αρχηγού.

* Εσωστρεφής

Ο αρχηγός και τουλάχιστον ορισμένοι από τους ακολούθους του ελαχιστοποιούν τη σημασία ή απαξιώνουν την ανοιχτή επικοινωνία. Αυτό μπορεί να μετατρέψει την ομάδα σε απλό παρατηρητή του ηγέτη της και τα μέλη σε ανθρώπους που βαδίζουν σε άγνωστο δρόμο, αφού δεν γνωρίζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ηγέτη τους. Σκέψεις που αφορούν στον ίδιο, στα μέλη αλλά και στην πορεία της ομάδας.

* Ο Γιώργος Μεντζελίδης είναι σύμβουλος οργάνωσης/διοίκησης/επικοινωνίας επιχειρήσεων και εκπαιδευτικών φορέων και σύμβουλος εκπαιδευτικού προσανατολισμού και καριέρας